Казаклар
Казакълар белән бутамагыз.
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B2.jpg/300px-%D0%9C%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B2.jpg)
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/%D2%9A%D1%8B%D0%BF%D1%88%D0%B0%D2%9B_%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8B.png/300px-%D2%9A%D1%8B%D0%BF%D1%88%D0%B0%D2%9B_%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8B.png)
Казаклар (tat.lat. Qazaklar, Kazaklar(үле сылтама)) — ирекле кешелер буларак Ауразия далаларында формалашкан этносоциаль төркем. Алтын Урдада һәм борынгы татар ханлыкларында казаклар — түбән гаскәри дәрәҗәсе, иң кыю батырлардан берсе. Бүгенге казакларның токымнары — кыпчаклар, татарлар, казакълар, ногайлар, нагайбәкләр, үзбәкләр, украин һәм руслардан гайре Ауразиядә яшәгән башка халыклар.
Сүз чыгышы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
«Казак» сүзе татар теленнән килеп чыккан. Аның чыгышының берничә аңлатмасы бар.
- Беренче юрама буенча «казак» сүзе — түбәндәдәге Иделдә яшәгән татарлардан килеп чыккан. Аларда «ак каз» — иң турылыклы, кыю, чистә кош булганлыктан тотем (олылый торган хайван) булган. Шушы юраманы хәзерге казакларның төшенчәләре исбатлыйлар:
- «есаул» — татар сүзләреннән «йөз» «авыл» килеп чыккан — йөзавыл — йөз авылларда сайланган гаскәр башлыгы.
- «атаман» — татар сүзеннән «ата», «атай» (шуңа күрә рус телендә «батька» булып та исемләнә)
- «улан» татар сүзеннән «оглан» килеп чыккан
- казак диалектларында күп татар сүзләре бар (буерак, урман, яр һәм бүтән). Казаклар турында Шолоховның бөек әсәрендә «Тын Дон» күп татар теленнән чыккан сүзләр тупланган.
- Икенче юрама буенча «казак» качак дигәнне аңлата.
- Кайбер гәлимнәр исә «казак» сүзе гарәп сүзе «гази»-дән («азат сугышчы») чыккан дип уйлый. Бу сүздән хәзерге казакъ халкы исеме дә килеп чыгуы мөмкин.
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Bitwa_pod_Legnic%C4%85.jpg/300px-Bitwa_pod_Legnic%C4%85.jpg)
Алтын Урда заманда «казак»-лар инде билгеле булганнар. Кайбер элеккеге тарихчылар Алтын Урданың гаскәрен «казаклар» дип атап йөрткән. Казаклар — Алтын Урданың хәрби катлавы булган.
Шул татар хәрби катлавы исеменнән Россия Империясендә Казаклар хәрби катлавы килеп чыккан.
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- http://kavpolit.com/kazachij-xutor-pod-kazanyu 2013 елның 25 апрель көнендә архивланган.
- http://ufagen.ru/node/5540
Бу мәкаләнең сыйфатын арттырыр өчен түбәндәгеләрне эшләргә кирәк?:
|